Chủ đề 23: Một số hình thức chủ yếu của tổ chức lãnh thổ công nghiệp
Chủ đề 23: MỘT SỐ HÌNH THỨC CHỦ YẾU CỦA TỔ CHỨC LÃNH THỔ CÔNG NGHIỆP
A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
I. Vai trò của tổ chức lãnh thổ công nghiệp
– Sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên, vật chất và lao động.
– Góp phần thực hiện công nghiệp hóa – hiện đại hóa.
II. Một số hình thức của tổ chức lãnh thổ công nghiệp
1. Điểm công nghiệp
– Khái niệm: là hình thức tổ chức đơn giản nhất, trên đó có một hoặc hai, ba xí nghiệp phân bố nơi có nguồn nguyên liệu, nhiên liệu với chúc năng khai thác hay sơ chế nguyên liệu hoặc ở những điểm dân cư nằm trong vùng nguyên liệu nông, lâm, thủy sản.
– Đặc điểm:
+ Gồm nhiều xí nghiệp phân bố lẻ tẻ, phân tán giữa các xí nghiệp ít hoặc không có mối liên hệ sản xuất.
+ Phân công lao động về mặt địa lý, các xí nghiệp độc lập về kinh tế có công nghệ sản xuất hoàn chỉnh.
– Quy mô: Vài chục hoặc vài trăm, hàng nghìn công nhân tùy thộc tính chất của từng xí nghiệp.
2. Khu công nghiệp tập trung
– Khái niệm: Khu vực đất đai có ranh giới nhất định, kết cấu hạ tầng tương đối tốt và khả năng cạnh tranh thị trường trên thế giới.
– Đặc điểm:
+ Không có dân sinh sống, có vị trí thuận lợi.
+ Tập trung nhiều các xí nghiệp công nghiệp, hợi tác sản xuất cao, có ưu đãi riêng.
+ Chi phí sản xuát thấp.
+ Dịch vụ trọn gói
+ Môi trường chính trị và luật pháp ổn định.
– Quy mô: từ 50 ha đến vài trăm ha trở lên.
– Đến tháng 7 – 2002: Có 68 khu công nghiệp, 4 khu chế xuất và một khu công nghệ cao.
3. Trung tâm công nghiệp
– Khái niệm: là hình thức tổ chức công nghiệp ở trình độ cao, là công nghiệp tập trung gắn với đô thị vừa và lớn.
– Đặc điểm:
+ Gồm các xí nghiệp lớn, có thể xí nghiệp liên hợp, hướng chuyên môn hóa của trung tâm công nghiệp do xí nghiệp này quyết định.
+ Các xí nghiệp này dựa trên thế mạnh tài nguyên thiên nhiên, nguồn lao động, vị trí thuận lợi,…
– Quy mô: Gồm các khu công nghiệp và các xí nghiệp quan hệ chặt chẽ về sản xuất, kĩ thuật, kinh tế, và quy trình công nghệ.
– Liên hệ với Việt Nam: Trung tâm công nghiệp TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng,….
4. Vùng công nghiệp
– Khái niệm: Đây là hình thức cao nhất của tổ chức lãnh thổ công nghiệp.
– Đặc điểm:
+ Chia làm hai vùng.
Vùng công nghiệp ngành: là nơi tập hợp về lãnh thổ các xí nghiệp cùng loại.
Vùng công nghiệp tổng hợp: gọi là vùng công nghiệp không gian rộng lớn gồm nhiều xí nghiệp, khu công nghiệp, cụm công nghiệp, trung tâm công nghiệp liên hệ chặt chẽ với nhau.
+ Có nét tương đồng về tài nguyên thiên nhiên, vị trí địa lí, nhiều lao động cùng sử dụng chung năng lượng, giao thông vận tải.
+ Có một vài ngành chủ đạo tạo hướng chuyên môn hóa.
– Vùng công nghiệp nổi tiếng trên thế giới: Vùng Loren ở Pháp, vùng Rua ở Cộng hòa Liên bang Đức.
B. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
Câu 1. Ý nào sau đây không đúng về yêu cầu của tổ chức lãnh thổ công nghiệp?
A. Giải quyết các vấn đề liên quan, nhất là việc làm.
B. Sử dụng hiệu quả và hợp lý các nguồn lực bên trong một lãnh thổ.
C. Bảo vệ và tôn tạo tài nguyên môi trường nhằm đảm bảo phát triển bền vững.
D. Giảm sự chênh lệch phát triên kinh tến giữa các địa phương trong lãnh thổ nghiên cứu và giữa các vùng trên phạm vi cả nước.
Câu 2. Hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp đơn giản nhất là
A. khu công nghiệp. B. điểm công nghiệp.
C. vùng công nghiệp. D. trung tâm công nghiệp.
Câu 3. Hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ra đời ở các nước tư bản vào những năm cuối của thế kỉ XIX là
A. khu công nghiệp. B. điểm công nghiệp.
C. vùng công nghiệp. D. trung tâm công nghiệp.
Câu 4. Ở Malaixia, khu công nghiệp còn có tên gọi là
A. khu chế xuất. B. đặc khu kinh tế.
C. khu thương mại tự do. D. khu công nghiệp tập trung.
Câu 5. Điểm công nghiệp không có đặc điểm nào sau đây?
A. Đồng nhất với một điểm dân cư.
B. Có các xí nghiệp nòng cốt (hay hạt nhân).
C. Không có mối liên hệ giữa các xí nghiệp.
D. Gồm 1 đến 2 xí nghiệp nằm gần nguồn nguyên – nhiên liệu hoặc gần vùng nguyên liệu nông sản.
Câu 6. Hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp nào sau đây có quy mô lớn nhất?
A. khu công nghiệp. B. điểm công nghiệp.
C. vùng công nghiệp. D. trung tâm công nghiệp.
Câu 7. Một trong các đặc điểm của khu công nghiệp tập trung là
A. vùng lãnh thổ rộng lớn.
B. gắn với đô thị nhỏ và lớn.
C. đồng nhất với một vùng dân cư.
D. Tập trung tương đối nhiều các xí nghiệp có khả năng hợp tác sản xuất cao.
Câu 8. Khu vực có ranh giới rõ ràng (vài trăm ha), có vị trí thuận lợi (gần cảng biển, quốc lộ lớn, gần sân bay) là đặc điểm hình thức của tổ chức lanhc thổ công nghiệp nào sau đây?
A. Khu công nghiệp. B. Điểm công nghiệp.
C. Vùng công nghiệp. D. Trung tâm công nghiệp.
Câu 9. Các nước đang phát triển ở Châu Á, trong đó có Việt Nam phổ biến hình thức khu công nghiệp tập trung vì:
A. Trình độ của lực lượng lao động.
B. Nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú.
C. Vốn cho sản xuất, công nghệ lớn; nhiều kinh nghiệm quản lí.
D. Đang trong giai đoạn công nghiệp hóa với chiến lược hướng về xuất khẩu.
Câu 10. Nhân tố nào sau đây có tác động lớn đến lựa chọn dịa điểm xây dựng các khu công nghiệp?
A. Vị trí địa lí. B. Cơ sở hạ tầng.
C. Lực lượng lao động. D. Thị trường lao động.
Câu 11. Ưu điểm của các xí nghiệp đơn lẻ của hình thức điểm công nghiệp là
A. Tận dụng được các chất phế thải.
B. Việc đầu tư vào kết cấu hạ tầng thấp.
C. Thuận lợi cho việc thay đổi mặt hàng trong kinh doanh; cơ động, dễ thay đổi và ứng phó với trang thiết bị.
D. Liên hệ về sản xuất, kinh doanh, kĩ thuật,… tốt với các xí nghiệp khác nên giá thành sản phẩm có sức cạnh tranh tốt.
Câu 12. Các xí nghiệp đơn lẻ tập trung ở khu vực nào của nước ta?
A. Tây Bắc, Tây Nguyên. B. Tây Bắc, Đông Nam Bộ.
C. Tây Nguyên, Đông Nam Bộ. D. Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên.
Câu 13. Ở nước ta khu công nghiệp tập trung nhất ở vùng nào sau đây?
A. Đông Nam Bộ. B. Đồng bằng sông Hồng.
C. Duyên hải miền Trung. D, Trung du miền núi Bắc Bộ.
Câu 14. Căn cứ vào vai trò, các trung tâm công nghiệp có ý nghĩa quốc gia ở nước ta là ?
A. Hà Nội, Hải Phòng.
B. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh.
C. Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ.
D. Thái Nguyên, Nha Trang, Vinh, Việt Trì.
Câu 15. Căn cứ vào giá trị sản xuất các trung tâm, công nghiệp rất lớn là:
A. Hà Nội. B. Đà Nẵng.
C. Hải Phòng. D. TP. Hồ Chí Minh.
Câu 16. Theo quy hoạch của bộ công nghiệp nước ta (năm 2001), cả nước được phân thành:
A. 3 vùng công nghiệp. B. 4 vùng công nghiệp.
C. 5 vùng công nghiệp. D. 6 vùng công nghiệp.
